Obsesif kompulsif bozukluk, takıntılı düşüncelerin günlük hayatı, hatta yaşamsal aktiviteleri etkileyecek düzeye gelmesi sonucu ortaya çıkan ruhsal bir hastalıktır. Takıntılı düşünce ve dürtüler anlamına gelen obsesyon ile yineleyici zihinsel eylemler ve davranışlar anlamına gelen kompulsiyon davranışları bir araya gelerek hastalığı oluşturur. Obsesyon, yani kişinin zihninde uzaklaştıramadığı fikir, düşünce ve dürtüler, kişinin isteği dışında gelişir. Kişi bunları mantık dışı olarak değerlendirse de düşünmekten kendini alamadığı için yoğun sıkıntı yaşayarak huzursuzluğa ve dolayısıyla anksiyeteye sahip olur. Obsesyonların yarattığı huzursuzluğu ve sıkıntıyı ortadan kaldırmak amacıyla da yineleyici davranış ve zihinsel eylemler geliştirir.
En yaygın obsesyon belirtileri:
- Pislik ya da mikrop bulaşmasından korkma
- Kilit, ocak, ütü, elektrik gibi kapanması gerekli olan eşyaları sürekli kontrol etme
- Aşırı kuşku ve sürekli güven ihtiyacı
- Simetri, düzen ve kusursuzluk dürtüsü
- Günahkâr düşünmekten korkma
- Sosyal açıdan kabul edilmez bir davranışta bulunmaktan ya da rezil olmaktan korkma
- Hata yapmaktan korkma
- Başkasına zarar vermekten korkma
En yaygın kompülsiyon belirtileri:
- Tekrar tekrar ellerini yıkama, duş alma
- El sıkışmamak, kapı tokmağını tutmamak
- Değeri olmayan nesneleri toplama ve biriktirme
- Yapılacak işleri belirli bir sayıda ve belirli sıraya sokarak yapma
- Belirli cümleleri, kelimeleri ya da duaları tekrarlama
- Rahatsız edici, akıldan çıkmayan ve uykuyu bölen görüntülere, kelimelere ya da düşüncelere takılma
- Evdeki eşyaları ya da kişisel eşyalarını belirli bir biçimde düzenleme
- Günlük rutin işleri yaparken yüksek sesli ya da içinden sürekli sayı sayma isteği
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) nedenleri tam olarak bilinmese de hastalığın gelişiminde önemli rol oynadığı düşünülen bazı faktörler şu şekilde sıralanabilir:
Çevresel faktörler: Kişinin sosyal ve aile çevresinde yaşadığı stres hastalığın gelişimini tetikleyebilir. Kişide var olan hastalık hafifi semptomlarla seyrederken belirli çevresel faktörler hastalık semptomlarını arttırabilir. Cinsel taciz, kişinin yaşamında köklü değişikliklere sebep olan evlilik, taşınma, çocuk sahibi olma gibi faktörler, hastalık, kişinin sevdiği birini kaybetmesi, okul ya da iş yaşamındaki problemler, insanlarla ilişkilerinde yaşadığı travmalar ve kaygılar da hastalığı tetikleyen önemli sebeplerdendir.
Genetik faktörler:
OKB’li hastaların anne-babalarında ve diğer birinci derece akrabalarında OKB’nin sık olarak görülmesi hastalığın genetik olabileceğini düşündürmektedir.
Beyin işlevlerinde bozulma ve serotonin
Beyin üzerinde yapılan araştırmalarda beynin bazı bölgelerinde ve özellikle de beyin içindeki sinirsel iletimde önemli rolü olan serotonin maddesinin işlevlerinde bozukluk saptanması bunların OKB’nin nedeni olarak araştırılmasına yol açmıştır.
Çocukluk çağı travmaları:
Çocukluk çağı travmalarına (örneğin, cinsel istismar) maruz kalanlarda ileri yaşamlarında önemli bir stres yaşantısı ardından OKB’nin ortaya çıkabilmesi erken çocukluk dönemlerinin OKB gelişiminde önemli rol oynadığını göstermektedir.
Kişilik özellikleri:
Kişilik yapısı olarak titiz, kuralcı, ayrıntıcı, mükemmeliyetçi özelliklere sahip olan kişiler OKB’ye yatkın kişiler olarak değerlendirilmektedir.
